I. Dünya Savaşı Yıllarında İki Felemenk Temsilcinin Afyonkarahisar Üsera Garnizonu Hakkındaki İzlenimleri:

Dirk Johannes Van Bommel ve Dr. Emile Ernest Menten Raporları

Feyza KURNAZ ŞAHİN^*

Özet

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin elinde bulunan esirlerin toplandığı esir kamplarından birisi Afyonkarahisar Üsera Garnizonu idi. Ulaşım hatlarının kesiştiği noktada olması hasebiyle garnizon, esirlerin toplanma alanı olarak hizmet vermekte olup İngiliz, Fransız, Rus ve diğer milletlerden çok sayıda esirin tutulduğu bir kamp özelliği taşımaktadır.

Bilindiği gibi I. Dünya Savaşı'nda esirlere gösterilecek muamelelerde uluslararası anlaşmalara uyulması zorunlu idi. Diğer taraftan devletler bu hususta mütekabiliyet yani karşılıklılık esasını da benimsemişlerdir. Bu meyanda taraf devletler, karşılıklı olarak, tarafsız devlet temsilcilerini esir kamplarına göndererek esirlerin yaşam şartlarını, ihtiyaçlarını tespit etmeye çalışmışlardır. Nitekim Osmanlı Devleti'nin elinde bulunan İngiliz esirlerin hukukları tarafsız devlet statüsüne sahip olan ABD tarafından korunmuştur. Bilahare ABD'nin Nisan 1917'de savaşa girmesinden sonra ise İngiliz esirlerin her türlü ihtiyacı Hollanda Büyükelçiliği tarafından karşılanmıştır. Hollanda Büyükelçiliği esirlerin şikayetlerini dikkate alarak onları kamp ortamında görmek ve içinde bulundukları koşulları gözlemleyebilmek için kampa çeşitli temsilciler göndermiştir. Bu meyanda Dirk Johannes Van Bommel ve Dr. Emile Ernest Menten isimli Hollandalı temsilciler, Afyonkarahisar esir garnizonu ile ilgili raporlar hazırlayarak bu raporları İngiliz makamlarına iletmişlerdir.

Çalışmanın amacı D.J. Van Bommel ve Dr. E. E. Menten isimli Felemenk temsilcilerinin Afyonkarahisar Üsera Garnizonu ile ilgili yazdıkları raporları, raporda yer alan izlenim ve düşünceleri irdelemek olarak tanımlanır. Zira Osmanlı Devleti'nin savaş mağduru durumunda olan esirlere karşı yaklaşımının tarafsız devlet temsilcileri gözüyle ortaya çıkarılması önem arz etmektedir. Keza Afyonkarahisar esir kampının ve burada bulunan esirlerin durumunun daha objektif bir gözle değerlendirilmiş olması dikkate değerdir. Çalışmanın konusunu oluşturan D.J. Van Bommel ve Dr. E. E. Menten isimli Felemenk temsilcilerinin raporları İngiltere'de The National Archives'te bulunmaktadır. Araştırmada ayrıca adı geçen temsilcilerle ilgili Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan belgelere de müracaat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Afyonkarahisar, Esir Kampı, Osmanlı Devleti, Hollanda, Dirk Johannes Van Bommel, Dr. Emile Ernest Menten.

The Impressions of Two Dutch Representatives regarding the Afyonkarahisar Captive Garrison during The First World War Years:

The Reports of Dirk Johannes Van Bommel and Dr. Emile Ernest Menten

Abstract

One of the captive garrisons in which the captives held by the Ottoman State during the First World War were kept was the Afyonkarahisar Captive Garrison. Due to being a connection point in terms of the transportation, the garrison served as the assembly point and was used as a place in which many captives from England, France, Russia and many other countries were kept.

As known, it was a must to obey the international agreements regarding the treatments towards the captives during the First World War. On the other hand, states also adopted a reciprocity principle in this issue. In this respect, contracting countries tried to determine the living conditions and needs of the captives by reciprocally sending representatives from neutral countries to captive camps. As a matter of fact, the rights of the English captives held by the Ottoman State were saved by the USA that had a neutral country status. Afterwards, all needs of English captives were met by the Dutch Embassy after the USA went to the war in April 1917. The Dutch Embassy, considering the complaints of the captives, sent several representatives to the garrisons to see them and observe their conditions. In this sense, two Dutch representatives, Dirk Johannes Van Bommel and Dr. Emile Ernest Menten, prepared reports regarding the Afyonkarahisar captive garrison and sent it to the English authorities.

This study aims to examine the impressions and thoughts stated in the reports written by the Dutch representatives, Dirk Johannes Van Bommel and Dr. Emile Ernest Menten, regarding the Afyonkarahisar Captive Garrison. It is important to reveal the treatment of the Ottoman State towards the war-weary captives in the eyes of the representatives of neutral countries. The evaluation of the Afyonkarahisar captive garrison and the conditions of the captives objectively is also significant. The reports of the Dutch representatives, Dirk Johannes Van Bommel and Dr. Emile Ernest Menten, mentioned in the study are in The National Archives in England. Other documents in the Prime Ministry Ottoman Archive related with these representatives are also referred in the study.

Keywords: Afyonkarahisar, Captive Garrison, The Ottoman State, Netherlands, Dirk Johannes Van Bommel, Dr. Emile Ernest Menten.