Çanakkale Savaşları'nda İstihbarat ve Propaganda

Öğr. Yzb. Servet Aşar
Genelkurmay ATASE Başkanlığı

Giriş
Bir savaşın kazanılması için yürütülmesi gereken en önemli faaliyetler istihbarat ve propagandadır. İstihbarat ve propaganda insanların topluluklar halinde yaşamaya başlamasından günümüze kadar, tarihin her devrinde görülmüştür.
Önceleri yalnız düşman silâhlarının etkisinden kurtulmak için askerî otoriteler tarafından yürütülen istihbarat ve propaganda hizmeti daha sonraları yaygınlaşarak, iktisadî ve ticarî alandan günlük yaşantımıza kadar girmiştir.

Başlangıçta bir çok ülke tarafından fazlaca önemsenmeyen hatta ihmal bile edilen bu iki hizmet, sonraları büyük bir önem kazanmıştır. Bir milletin varlığı ile yakından ilgili olan istihbarat hizmeti ile düşmanın niyet ve maksadını önceden öğrenmek ve savaş gücü hakkında yeterli bir bilgiye sahip olmak suretiyle sonradan doğabilecek birçok olumsuz sonucun önlenmesi mümkündür. Bir savaş sırasında kuvvet ve insan kaybından kaçman her devlet, düşmanın silâh ve planlarını önceden öğrenmeye ve bu plânlar doğrultusunda propagandasını oluşturmaya mecburdur. Gerçekten de istihbarata ve bunun sonucunda propagandaya önem veren devletler her zaman güçlü bir şekilde ayakta kalmışlardır.

Uluslararası ilişkilerde güç ve rekabet mücadelesinin bilinen araçları diplomasi, ticaret ve savaştır. Ancak, milyonlarca insanın hayatına, büyük ve telafisi zor yıkımlara sebep olan iki dünya savaşını yaşayan yüzyılımızın özellikle ikinci yarısından sonra, güç ve rekabet mücadelesi için diplomasi ve ticaretin yeterli olmadığı, savaşa başvurmanın ise bütün insanlığın yok olması sonucunu doğuracağı gerçeği karşısında, üçüncü bir araç ihya edilmiş ve hemen hemen bütün devletlerce kamu hizmeti niteliğine kavuşturulacak açık veya örtülü şekilde örgütlendirilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır. Bu araç, psikolojik harekâttır.

Binlerce yıl önce savaş hilesi, düşmanı tanıma ve içinden çökertme gibi eylemler istihbarat faaliyetleri sayılıyor ve uygulanıyordu. 

Bu makale "Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Yıl: 1, Mart 2003, Sayı: 1, s. 64-102" te yayınlanmıştır.