Çanakkale Cephesi'nde 19 Mart- 24 Nisan 1915 Günleri

Yrd. Doç Dr. Ahmet ESENKAYA
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Özet
Kara muharebelerine kadar 18 Mart 1915 zaferi sonrası gelişmeler iki farklı uygulamayı ortaya koymuştur. Bölgedeki deniz ve kara tüm gelişmelerden birinci derecede sorumlu olan birim, Müstahkem Mevki Komutanlığı (Boğaz
Komutanlığı) idi.  

Türkler 19 Mart'tan itibaren her iki sahile top takviyeleri, bir mayın hattının dökülmesi, geçit şamandıraları yerleştirme işlemleri yaptı. Kara birlikleri daha sıkı gözetlemede bulunurken, savunma hazırlıkları ile talimlere ağırlık verilmeye başlandı. Diğer taraftan İtilaf uçakları ve Birleşik Filo, Boğaz girişini  ve bölgeyi bombardımanlarla taciz etmeyi sürdürdüler. Çanakkale'nin yakın tarihe kadar İngiliz Viskonsolosluğu görevini yürüten Palmer'in de içinde olduğu E-15 denizaltısı 17 Nisan günü esirlerle birlikte Türklerin eline geçti. 

Başkomutanlığın kara muharebeleri için 5. Ordu kurulup başına Alman Mareşal Liman von Sanders getirildi (26 Mart 1915). Liman Paşa, amfibi kara çıkarmasını Bolayır ve Anadolu kıyılarından beklediği için, iki tümeni Bolayır'da, iki tümeni de Anadolu (Kumkale civarı)'da tutmayı uygun buldu. İtilaf güçleri Alçıtepe ve Kocaçimentepe zirveleri işgal edilince, birlikler Kilitbahir platosunda birleşecekler; bir taraftan sahil savunma topları tahrip edilirken, diğer taraftan mayın hatları temizlenecek; sonuçta da Boğaz girişinde bekleyen Birleşik Filo İstanbul yolunu tutacak; nihayetinde üzerinde güneş batmaz İngiltere şöhretine şöhret katacak ve Cihan Harbi de son bulacaktı. 

Anahtar kelimeler: Çanakkale Savaşı, 19 Mart-24 Nisan Günleri, I. DünyaHarbi

Giriş
Sonuçları itibariyle Çanakkale Muharebeleri, savaşın iki yıla yakın uzamasından tutunda, Bolşevik ihtilaline, sömürgelerde prestij kaybına kadar beklenmedik pek çok gelişmelerin yaşanmasına sebep oldu. Belki de bunun özünde, dünyanın güneş batmayan sömürge imparatorluğu olan İngiltere politikasının meseleyi hafife alır tarzda ''inat'' ve ''gurur'' tabanında ‘Türk'e ders verme' düşüncesi ağır bastı. 

İlgili çalışmada gündem iki taraflı ve iki aşamalı olarak incelenmeye çalışılacaktır. Birinci bölümde Boğaz'ı savunmak için Türklerin neler yaptıkları; 18 Mart zaferi sonrasında da Müstahkem Mevkii Komutanlığı'nın ardından yeni kulan 5. Ordu ile komutanlığına getirilen Mareşal Liman von Sanders'in savunma plan ve stratejisi aktarıldıktan sonra 24 Nisan günü Türk savunması kuşbakışı olarak taranmaya çalışılacaktır. İkinci bölümde ise bölgeye çok amaçlı işgale gelen Müttefiklerin Boğaz önündeki filolarının Boğaz'ı, civarını taciz ve saldırıları, denizaltılarla da olsa Boğazı zorlama teşebbüsleri, karaya çıkarılacak birliklerin hazırlıkları, bu birliklerin gemilerle bölgeye getirilmeleri, nasıl bir planlamaya gidecekleri, nasıl bir strateji uygulayacakları gibi gündemler aktarılmaya gayret edilecektir.

Müstahkem Mevkii Komutanlığı Savunma Hizmetleri 18 Mart 1915
Boğaz Savunması ve Kayıp Bilançosu
18 Mart 1915 Boğaz savaşındaki insan kaybımız şehit ve yaralı olarak toplam, 79'dur. Almanların kayıpları da, ölü ve yaralı olarak 18'dir. Böylece iki devletin toplam insan kaybı 97'den ibarettir. Zaferle sonuçlanan günün sonunda maddi kayıp bilançosu2: Anadolu Hamidiye Tabyası'nda, bir topun kundak ve döşemesi ağır hasar görmüştür. Çimenlik Tabyasında, top cephaneliğine isabet eden mermiler, yangına neden olmuş ve bir top da hasara uğramıştır. Rumeli Hamidiye'sinde, iki top ağır hasar görerek, savaş dışı kalmıştır. Namazgâh Tabyası'nda, bir top ağır hasara uğramış, diğer bir top ise şimdilik kullanılamayacak hale gelmiştir. Obüs bölgesinde, dört adet martin piyade tüfeği kullanılmaz hale gelmiştir. Baykuş (Mesudiye) Tabyası'nda, bombardıman toplarda hasara yol açmış ve bataryanın ateşini olumsuz yönde etkileyerek aksatmıştır.

İngiliz ve Fransızların kaybı: Birleşik Filo'nun 18 Mart 1915'te Boğaz bombarımanına katılmış bulunan güçlü savaş gemilerinden üçü (Bouvet, Ocean, Irresistible) batarak Boğaz'ın derin sularına gömülmüş3, dördü (Inflexible, Gaulois, Soufrene ve Agamemnon) de, savaş dışı kalarak savaş edemez duruma düşmüştür.4 44 top, 800 kadar insan kaybı olmuştur.

O günün şartlarında dünyanın en modern zırhlıları bol cephaneli ağır toplarıyla Boğaz tabya ve bataryalarına gün boyunca sürdürdükleri bombardımanlarla, Boğaz'ı cehenneme çevirmişlerdi. Ama sonuçta, savaş gücünün 1/3'ünü kaybeden yine bu güçlü armada olmuştu.


Bu makale "Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Yıl: 11, Bahar 2013, Sayı: 14, s. 49-83" te yayınlanmıştır.